Hong Kong (Çince: 香港, Kantonca telaffuzu: )
ya da resmî adıyla Çin Halk Cumhuriyeti Hong Kong Özel İdari
Bölgesi, Güney Çin Denizi kıyısındaki
İnci Nehri Deltası‘nda bulunan ve
Çin‘e ait olan bir metropolitan alan ve özel idari
bölgedir. 1.104 km’lik alanı içerisinde
7,4 milyon kişiyi aşan çok uluslu nüfusunu barındıran Hong Kong, dünyada
nüfusun en yoğun olduğu
yerlerden
biridir.
Hong Kong, 1842’de Birinci Afyon
Savaşı‘nın sonunda Çing
Hanedanı‘nın Hong Kong
Adası‘nı Britanya
İmparatorluğu‘na devretmesiyle
Britanya’nın bir kolonisi oldu.1İkinci Afyon
Savaşı‘ndan sonra ise bu koloni,
Kowloon Yarımadası‘na genişledi ve
Britanya’nın Yeni Bölgeler üzerinde 99
yıllık bir kiralamayı elde ettiğinde daha da genişletildi.23 Bu
toprağın tümü 1997’de Çin’e geri
verildi.4
Egemenliğin devri sonrasında özel idari bölge statüsü verilmiş Hong
Kong, “tek ülke, iki sistem” prensibi
altında Çin anakarasından ayrı yönetim ve
ekonomik sistemlerine sahiptir.5
İlk başlarında nüfusu az olan bir takım tarım ve balıkçı köyünden ibaret
olan6 bu bölge artık dünyanın en önde gelen finansal merkezler ve
ticarî limanlardan birine dönüşmüştür.7 Dünyanın en büyük 10.
ihracatçısı ve en büyük 9. ithalatçısıdır.89 Hong Kong, düşük
vergilendirme ve serbest ticaret ile karakterize edilen büyük bir
kapitalist hizmet ekonomisine sahiptir; para birimi, Hong Kong
doları, da dünyada en çok işlem gören 8.
para birimidir.10 Hong Kong, dünyada en yoğun oranda ultra yüksek
net değerli bireyin oturduğu
şehirdir.1112 Şehrin dünyadaki en yüksek kişi başına
gelirlerinden
birine sahip olmasına rağmen, kendi sakinleri arasında ciddi derecede
gelir eşitsizliği
mevcuttur.13
Hong Kong, yüksek gelişmişlik değerleri
gösteren bir bölgedir ve 2019 yılı itibarıyla BM İnsani Gelişme
Endeksi‘nde
dördüncü sırada yer almaktadır.14 Tüm dünyada en çok sayıda gökdelen
barındıran şehridir;15 Hong Kong sakinleri de dünyanın en yüksek
beklenen yaşam
sürelerinden
birine sahiptir.16 Bölgenin yoğunluğu, %90’ı aşan kamu ulaşım
kullanım oranlarına sahip olan bir ulaşım ağının gelişmişliğine yol
vermiştir.17Global Financial Centres
Index (“Küresel Finans
Merkezleri Endeksi”)’te Hong Kong 6. sırada yer almaktadır.18 ABD
merkezli muhafazakâr liberteryen düşünce kuruluşu The Heritage
Foundation‘ın yürüttüğü Index of
Economic Freedom (“Ekonomik
Özgürlük Endeksi”) senelik sıralamasında Hong Kong, 25 yıldır üst üste
en üst sırada yer almıştır.19
Tarihçe
İnsanların ilk kez yaklaşık 6.000 yıl önceki Cilalı Taş
Devri‘nde bu bölgeye yerleştikleri
bilinmektedir.20 Hong Kong’a yerleşen ilk insanlar, kısmen deniz
kıyısında yaşayan bir halktı,21 ve günümüz Çin’in iç bölgesinden
buraya göç edip, yanlarına da pirinç tarımı bilgisini
getirmişlerdir.22Qin Hanedanı, yerli
Baiyue kabilelerini
fethettikten sonra MÖ
214’te Hong Kong bölgesini Çin’e ilk kez dahil etti.23 Bölge, Qin
Hanedanı çöküşünden sonra Nanyue krallığı
(Vietnam’ın bir önceki devleti) altında konsolide edildi,24Han
fethinden sonra da Çin
tarafından yeniden ele geçirildi.25 Çin’in 13. yüzyıldaki Moğol
fethi boyunca
Güney Song hanedan ailesinin rezidansı,
Song’un 1279 yılı Yamen Muharebesi‘nde en
sonunda yenilgiye uğramasından önce, kısa bir süre için günümüz Kowloon
City (Sung Wong
Toi sitesi)’de yer aldı.26Yuan
Hanedanı‘nın sonunda yedi büyük aile bölgeye
yerleşmiş ve toprağın çoğunu kendi eline almıştır. Ming
Hanedanı boyunca buraya yakın bölgelerden
insanlar Kowloon’e göç etti.27
Günümüz Hong Kong’un bulunduğu toprağı ziyaret etmiş ilk Avrupalı, 1513
yılında gelmiş Portekizli kâşif Jorge
Álvares‘tir.2829 Portekizli tüccarlar,
Hong Kong sularında Tamão adında bir ticaret merkezi
kurdu ve güney Çin ile düzenli olarak ticarette bulunmaya başladı.
1520’lerdeki askeri çatışmalar
sonrasında bu tüccarlar bölgeden kovuldu,30 ancak 1554 Çin-Portekiz
Anlaşması imzalandıktan sonra,
Çin ile Portekiz arasındaki ticarî ilişkiler yeniden başladı. 1557
yılında Portekiz, Makao‘yu daimi bir kira anlaşması
altında yönetme hakkını kazandı.31
Çin’in Çing Hanedanı yönetimine
girmesinden sonra deniz ticareti
Haijin politikalarınca yasaklandı. İmparator
Kangxi bu yasağı kaldırdı ve 1684’te yabancıların
Çin limanlarında ticaret yapmalarına tekrar izin verildi.32 Çing
yetkilileri ticareti daha sıkı şekilde yönetmek için 1757 yılında
Kanton Sistemi‘ni kurdu; bu sistem altında
Rus gemileri haricindeki yabancı gemilerin sadece
Kanton limanında ticaret yapmalarına izin
verildi.33 Avrupalıların çay, ipek ve porselen gibi Çin mallarına
yüksek talebi olmasına rağmen, Çinlilerin Avrupa mallarına talebi yok
sayılabilecek kadar azdı; bu nedenle Çin malları ancak değerli
metallerle satın alınabilirdi. Bu ticaret dengesizliğini azaltmak için
Britanyalılar, Çin’e büyük miktarlarda Hint
afyonunu sattı. Bir uyuşturucu kriziyle
yüz yüze gelmiş Çing memurları, afyon ticaretinin sonlandırılması için
giderek agresifleşen tedbirler aldı.34
1839 yılında İmparator Daoguang, afyonu
yasallaştırma ve vergilendirme önerileri reddetti ve emperyal komisyon
üyesi Lin Zexu‘yü afyon ticaretini yok etme
göreviyle emretti. Lin’in afyon stoklarını imha ettirmesi ve tüm dış
ticareti sonlandırması,35 Britanyalıların Birinci Afyon
Savaşı‘nda askeri yolla karşılık
vermesini tetikledi. Çing, savaşın erken bir noktasında teslim oldu ve
Chuenpi Sözleşmesi kapsamında Hong
Kong Adası‘nı devretti, ancak her iki ülke
anlaşmadan memnuniyetsiz kaldı ve anlaşmayı onaylamadı.36 Bir yıldan
fazla süren düşmanlıklardan sonra, Hong Kong Adası 1842 Nanking
Antlaşması‘nda resmen Birleşik
Krallık‘a
devredildi.37
1842’nin başlarında Hong Kong’un idari altyapısı hızla inşa edildi,
ancak korsanlık, hastalıklar ve Çing’in düşmanca politikaları,
başlangıçta Britanya’nın bu yeni kolonisine ticaret çekmesine engel
oldu. 1850’lerdeki Taiping Ayaklanması
boyunca zengin tüccarlar dahil olmak üzere çok sayıda Çinli mültecinin
Anakara’daki kargaşalardan kaçması ve koloniye yerleşmesiyle adadaki
koşullar iyileşti.38 Britanya ile Çing arasında afyon ticaretine
ilişkin devamlı gerginlikler İkinci Afyon
Savaşı‘na patlak verdi. Çing tekrar
yenilgiye uğradı ve Pekin Antlaşması‘nda
Kowloon Yarımadası ve Stonecutter’s
Adası‘nı da Britanyalılara teslim
etmeye zorunda kaldı.39 Bu savaşın sonunda Hong Kong artık önemli bir
ticaret merkezine dönüşmüştü. 1850’lerde ekonominin hızla iyileşmesi,
potansiyel paydaşların Hong Kong’un geleceğine dair güvenlerini arttırdı
ve Hong Kong’a yabancı yatırımı çekti.40
Britanya, Yeni Bölgeler‘i 99 yıl boyunca
kiralama hakkını kazanınca koloni, daha da fazla genişledi.41 1911’de
Hong Kong Üniversitesi, Hong
Kong’un ilk yükseköğretim kuruluşu olarak kuruldu.42 1924’te Kai Tak
Havalimanı faaliyete geçti ve koloni,
1925-26 Kanton-Hong Kong grevinden
sonra uzun süreli ekonomik gerilemeden kaçındı.4344 1937 yılında,
İkinci Çin-Japon Savaşı‘nın
başında, Vali Geoffry Northcote, Hong
Kong’un serbest liman statüsünü korumak için Hong Kong’un tarafsız bir
bölge olduğunu ilan etti.45 Koloni hükûmeti, 1940’ta tüm Britanyalı
kadınları ve çocukları tahliye ederek olası bir saldırıya
hazırlandı.46 8 Aralık 1941 tarihinde, yani Japonların Pearl Harbor
Saldırısı‘nı işlediği aynı günde,
Japon İmparatorluk Ordusu Hong
Kong’a saldırdı.47 Hong Kong
neredeyse dört sene boyunca Japon
işgali altında
kaldı, ancak 30 Ağustos 1945 tarihinde Britanya, Hong Kong’u yeniden
kendi kontrolü altına aldı.48
İkinci Dünya Savaşı sonrasında nitelikli Çinli göçmenlerin Çin İç
Savaşı‘ndan kaçmasıyla, Hong Kong’un nüfusu
yeniden hızlı şekilde çoğalmaya başladı ve Komünist
Parti, 1949 yılında Çin anakarası
üzerindeki kontrolü kazandığında daha da fazla mülteci sınırdan
geçti.49 Hong Kong, 1950’ler boyunca sanayileşen ilk Asya
Kaplanı ekonomisi oldu.50 Nüfusun hızla
çoğalmasıyla koloni hükûmeti, altyapıyı ve kamu hizmetleri iyileştirmek
için reform uygulamaya başladı. Savaş sonrası dönemde daha güvenli
konut, kamu hizmetlerinde bütünlük ve daha güvenilir bir ulaşım sistemi
sağlamak için toplu konut emlak
programı, Yolsuzluğa Karşı
Bağımsız
Komisyon ve
Hong Kong metrosu hepsi
kuruldu.5152 Artan işçilik ve mülk maliyetleri nedeniyle bölgenin
imalat dalındaki rekabet gücü giderek azalsa da, bir hizmet ekonomisine
geçiş yapıldı. 1990’ların başında Hong Kong artık küresel bir finans ve
nakliye merkezi olarak kendini kanıtlamış durumdaydı.53 Yeni
Bölgeler’in kirasının sona erme zamanının giderek yaklaşmasıyla koloni,
belirsiz bir gelecekle yüz yüze geldi ve Vali Murray
MacLehose, 1979 yılında Deng
Şiaoping‘e bu konuyu açtı.54 Britanya’nın
Çin ile girdiği diplomatik müzakerelerin sonucu olarak Çin-Britanya
Ortak Bildirisi‘ne varıldı;
bunun doğrultusunda Birleşik Krallık, koloniyi 1997 yılında Çin’e
devretmeyi anlaştı, Çin de egemenliğin devri sonrasındaki 50 yıl boyunca
Hong Kong’un ekonomik ve siyasi sistemlerini muhafaza edeceğini garanti
etti.55 Bu transferin giderek yaklaşmasıyla, Hong Kong sakinleri
arasında sivil hakların, hukuk devletinin ve yaşam kalitesinin olası
çürümesine dair kuşkular uyandırıldı ve Hong Kong’dan büyük bir göç
dalgası tetiklendi.56 Bu
göç dalgasının zirvesinde, yani 1987 ile 1996 yılları arasında, bir yarı
milyondan fazla insan Hong Kong’u terk etti.57 Hong Kong, 156 yıllık
Britanya hakimiyetinden sonra, 1 Temmuz 1997 tarihinde Çin’e
devredildi.58
Egemenliğin devrinden hemen sonra, Hong Kong çeşitli krizlerden ciddi
şekilde etkilendi. Hükûmet, 1997 Asya mali
krizi sırasında Hong Kong doları döviz
kurunu korumak için büyük miktarda döviz
rezervi kullanmak zorunda
kaldı;59 bu krizden iyileşme süreci de bir H5N1 kuş
gribi salgınından60 ve konut
fazlasından61 aksatıldı. Bunun ardından ise, bölgenin en ciddi
ekonomik gerilemesine neden olan 2003 SARS
salgını yer aldı.62
Bölgenin demokratik
kalkınması ve merkezi
hükûmetin “tek ülke,
iki sistem” ilkesine bağlılığı, egemenliğin devri sonrasındaki politik
tartışmaların merkezinde yer almış konulardır. Yasama Meclisi’nin koloni
döneminde uygulamış olduğu en son demokratik
reformların Hong Kong’un Çin’e
geri verilmesi sonrasında geri çevrilmesinin63 ardından Hong Kong
hükûmeti, Temel Kanun’un 23.
maddesi uyarınca
ulusal güvenlik
mevzuatı
uygulama teşebbüsünde bulundu, ancak bu başarısızlığa uğradı.64
Merkezi hükûmetin Baş İcra seçimlerine izin vermeden önce adayların ön
taramasını uygulama kararı, 2014’te Şemsiye Devrimi olarak bilinen bir
dizi protestoyu tetikledi.65
2016 Yasama Konseyi seçimlerinden sonra seçim kayıtlarındaki
tutarsızlıklar, seçilen yasa koyucuların diskalifiye
edilmesi666768 ve Batı Kowloon yüksek hızlı tren
istasyonunda
ulusal yasaların uygulanması, bölgenin özerkliği hakkında daha fazla
endişe yarattı.69 Haziran 2019’da, kaçakların Çin anakarasına iade
edilmesine izin veren bir değişiklik tasarısına yanıt olarak yeniden
büyük protestolar patlak
verdi. Protestolar Aralık
ayına kadar devam etti; protesto düzenleyicilerinin iddialarına göre,
bir milyondan fazla kişi protestolara katılmış,70 yani bu, muhtemelen
Hong Kong tarihinin en büyük ölçekli siyasi protesto hareketidir.71
Siyaset
İdari yapılanma
Hong Kong, idari seviyede 18 farklı semte ayrılır, her semt de bir semt
konseyi tarafından temsil edilir.
Bu konseyler, hükûmete kamu tesislerinin temini, topluluk programı
bakımı, kültürel tanıtım ve çevre politikası gibi yerel konular hakkında
tavsiyelerde bulunur. Toplam 479 semt konsey üyeliği var; bunların
452’si yerel seçim kapsamında doğrudan seçilir.72 Kamu tarafından
seçilmeyen diğer 27 üyelik, Hong Kong’un kenar köyleri ve kasabalarını
temsil eden kırsal komite
başkanlarıdır.73
Coğrafya
Hong Kong; Çin’in güney kıyısında, Makao‘nun
doğusundan 60 km mesafede, İnci Nehri
Deltası‘nın doğu ağzında yer almaktadır.
Hong Kong, kuzeyi haricinde neredeyse her yönden Güney Çin
Denizi tarafından çevrelenir. Kuzeyinde
ise, Çin anakarası ile Hong Kong arasındaki doğal sınırı oluşturan Sham
Chun Nehri var; nehrin öteki tarafında
Guangdong eyaletine bağlı
Shenzhen şehri yer almaktadır. Hong Kong’un
2.755 km’lik alanı Hong Kong Adası,
Kowloon Yarımadası, Yeni
Bölgeler, Lantau
Adası ve 200’den fazla diğer adadan oluşur.
Bölgenin en yüksek noktası, deniz seviyesi üzerinde 957 metredeki Tai
Mo Shan‘dir.74 Kowloon Yarımadası, Hong Kong
Adası ve Yeni Bölgeler’deki “yeni
kasabalar” (new towns /
新市鎮), Hong Kong’daki kentselleşmenin yer almış olduğu başlıca
alanlardır.75 Geliştirilebilen düz arazilerin azlığından ötürü, bu
alanların çoğu ıslah edilmiş toprakların
üzerinde inşa edilmiştir; bu alanların 70 km’si (toplam alanın %6’sı ya
da geliştirilmiş alanların %25’i) denizden ıslah edilmiştir.76
Geliştirilmemiş alanlar çoğunlukla tepeler ve dağlardan oluşur ve çok az
düz arazi vardır; çoğunlukla otlak, ormanlık alan, çalılık alan veya
tarım alanlarından oluşur.7778 Geriye kalan arazi alanının
yaklaşık yüzde 40’ı millî parklar ve doğa rezervleridir.79 Bölgenin
çeşitli bir ekosistemi vardır; bölgede 3.000’den fazla vasküler
bitki türü (bunların 300’ü Hong Kong’a özgü)
ve binlerce böcek, kuş ve deniz türü görülmektedir.8081
İklim
Güney Çin‘in diğer yerlerinde olduğu gibi, Hong
Kong’da da ılıman dönencealtı
iklimi
(Köppen Cwa) hakimdir.
Yazlar sıcak ve nemli; aralıklı sağanak yağışlar ve gök gürültülü
fırtanalar olur ve güneybatı yönden ılık havalar gelir.
Tayfunlar en çok yaz mevsiminde yer alır; bunlar da
bazen seller ya da heyelanlarla sonuçlanır. Kışlar ılıman ve genellikle
güneşli havalarla başlar, Şubat ayına gelince de bulutlu olur; ara sıra
kuzeyden soğuk hava kütlesinden
kaynaklanan kuvvetli, serin rüzgârlar eser. En ılıman mevsimler, havası
değişiklik geçirmeye eğilimli ilkbahar mevsimi ve genellikle güneşli ve
kuru havası olan sonbahar mevsimidir.82 Kar yağışı çok nadirdir; kar
yağdığında da çoğunlukla yüksek rakımlarda rastlanır. Hong Kong, senede
ortalama olarak 1.709 saat güneş ışığı görür;83Hong Kong
Gözlemevi‘nde kaydedilmiş en yüksek ve
en düşük sıcaklık dereceleri 36,6 °C (22 Ağustos 2017) ve 0,0 °C (18
Ocak 1893).84 Tüm Hong Kong çapında kaydedilmiş en yüksek ve en düşük
sıcaklık dereceleri 39,0 °C (Sulak
Parkı, 22 Ağustos 2017)85 ve
−6,0 °C (Tai Mo Shan, 24 Ocak
2016).
Şehir manzarası
Hong Kong, dünyada en fazla gökdelenin bulunduğu şehirdir; Mayıs 2020
itibarıyla yüksekliği 150 metreyi aşan 355 tane tamamlanmış ve bir tane
inşası hala süren bina var.86 Hong Kong’daki mevcut arazinin azlığı
nedeniyle kentin kentsel gelişimi, çok sayıda yüksek yoğunluklu apartman
binasıyla ticaret kompleksinin birbirine yakın ve tıka basa dolu şekilde
dikilmesine sınırlı kaldı.87Tek ailelik müstakil
evlere çok nadir rastlanır, bunlar
da genellikle sadece banliyölerde bulunur.88
Uluslararası Ticaret Merkezi
ile International Finance
Centre, Hong Kong’daki en
yüksek iki
binadır; bunlar
ayrıca Asya-Pasifik bölgesinin en yüksek binaların arasındadır.89HSBC Merkez Binası, üstüne
bir anemometrenin dikildiği Central
Plaza, yuvarlak şeklindeki Hopewell
Centre ve keskin uçlu Bank of China
Kulesi, Hong Kong Adası manzarasını
şekillendiren diğer karakteristik binalardır.9091
Yeni inşaat talebi, eski binaların sık sık yıkılmasına ve modern yüksek
binalara yer açmasına yol vermiştir.92 Buna rağmen, Hong Kong çapında
Avrupa ve Lingnan mimarisinin birçok
örneğini bulmak yine mümkündür. Eski hükûmet binaları, koloni
mimarisinin örnekleridir. İnşası 1846 yılında tamamlanmış ve eskiden
Britanya komutan subayının konutu olan Flagstaff
House, Hong Kong’daki en eski Batı tarzı
binadır.93 Bazı binalar (ör. Nihai Temyiz Mahkeme
Binası ve Hong Kong
Gözlemevi), özgün işlevlerini üstlemeye
devam etmektedir, diğer binalar ise yeni işlevlere uyarlanmıştır: ör.
Eski Deniz Polisi Merkezi,
ticari ve perakende kompleksi olarak değiştirildi,94 ve özgün olarak
sanatoryum olarak dikilmiş
Béthanie binasında artık günümüzde Hong Kong
Gösteri Sanatları
Akademisi‘ne ev
sahipliği yapılmaktadır.95 Deniz tanrıçası Mazu‘ya
adanmış Tin Hau Tapınağı ilk olarak 1012
yılında, sonra 1266 yılında yeniden inşa edildi ve Hong Kong
topraklarındaki varoluşu hala süren en eski yapıdır.96Ping Shan
Kültürel Miras Yolu boyunca
birçok farklı Çin hanedanlık dönemine ait mimari yapıtların örneklerine
rastlanır; bunların arasında, Hong Kong’un tek kalan
pagodası olan Tsui Sing Lau
Pagodası var.97
Koloni dönemi boyunca inşa edilmiş karma kullanımlı tong
lau binaları, güney Çin mimari tarzlarını Avrupa
etkileriyle bir araya getirir. Bunlar özellikle savaş sonrası döneminin
hemen sonrasında, Çinli göçmen dalgalarına ikamet sağlamak için hızlı
şekilde dikilmiştir.98Mong Kok‘taki Lui Seng
Chun binası, Shanghai Street’teki 600-626
nolu binalar ve Wan
Chai‘daki Blue House,
tong lau’nın bazı örnekleridir. 1960’lardan beri inşa edilmiş toplu
konut siteleri çoğunlukla modernist tarzda
yapılır.99
Dosya:Album of Hongkong Canton Macao Amoy Foochow 010.jpg|Tai Ping
Shan Street‘te tong
lau binaları (1870 civarı): ön plandaki Çin tarzı
binalar, arka plandaki Avrupa binalarından farklıdır. Dosya:HK
ShanghaiStreet CantoneseVerandahTypePrewarShophouses.JPG|Shanghai
Street‘te tong lau binaları (2008)
Dosya:Montane Mansion Quarry Bay.B.JPG|Quarry
Bay‘de bir konut binası (2015) Dosya:Hong Kong
Harbour Night 2019-06-11.jpg|Victoria
Zirvesi‘nden çekilmiş gece manzarası
(Haziran 2019)
Demografi
Sayım ve İstatistik
Bölümü tahminlerince
2019 yılı ortası itibarıyla Hong Kong’ın nüfusu 7.482.500’dür.100
Nüfusun çoğunu (%92) Han Çinlileri teşkil
eder;101 bunların çoğu da Taishanlılar,
Teochewlar, Hakkalar ve
diğer Kanton halklarıdır.102103104
Nüfusun %8’ini ise başta
Filipinliler,
Endonezyalılar ve Güney
Asyalılar olmak üzere etnik
Çinli olmayan azınlıklar oluşturur.105106 Britanya sömürge
döneminin bir mirası olarak nüfusun yaklaşık yarısı Britanya
uyrukluğuna sahiptir; 3,4 milyon
sakin “British National
(Overseas)” statüsüne sahiptir,
260.000 Britanya vatandaşı da Hong Kong’da oturmaktadır.107 Bu
insanların çoğu Çin uyrukluğuna da sahiptir,
zira Hong Kong üzerindeki egemenlik Çin’e devredildikten sonra, tüm
etnik Çinli Hong Kong sakinlerine otomatik olarak Çin uyrukluğu
verildi.108Nüfus yoğunluğu bakımından
Hong Kong’da km başına 7.096 kişi vardır; böylece dünyada nüfusun en
yoğun olduğu
topraklardan
biridir.109
Hong Kong’daki en yaygın dil, Guangdong
bölgesinden kaynaklanan bir Çin dili olan
Kantoncadır. Nüfusun %94,6’sı tarafından
konuşulur; bunların %88,9’u Kantoncayı anadil, %5,7’si ise ikinci dil
olarak konuşur.110 Nüfusun yarısından fazlası, Hong Kong’un öteki
resmî dili olan İngilizceyi konuşur;111 %4,3’ü İngilizceyi anadil,
%48,9’u ise ikinci dil olarak konuşur.112Code-switching, yani günlük muhabbet
sırasında İngilizce ile Kantoncayı bir araya karıştırmak, her iki dili
bilen nüfusun arasında sık rastlanan bir fenomendir.113 Hong Kong’un
devri sonrasındaki hükûmetler, Putonghua (Çin
anakarasının resmî dili)nın kullanımını
teşvik etmiştir. Putonghuanın kullanımı, neredeyse İngilizceninki kadar
yaygındır: nüfusun %48,6’sı Putonghuayı konuşabilir; bunların %1,9’u
Putonghuayı anadil, %46,7’si ise ikinci dil olarak konuşur.114 Çin
anakarasında basitleştirilmiş Çince
karakterlerin
kullanımından farklı olarak, Hong Kong’da yazı yazarken geleneksel
Çince karakterler
kullanılır.115
Herhangi bir dine mensup olan nüfusun arasındaki en yaygın dini inanç,
nüfusun %20’sinin inandığı Çin’in geleneksel üç
öğretisi, yani Budizm,
Konfüçyüsçülük ve
Taoizm. Bundan sonraki en yaygın dinler ise
Hıristiyanlık (%12) ve
İslam (%4)’dır.116Sihizm,
Hinduizm, Yahudilik veya
Bahâîlik gibi diğer dinlere mensup olan Hong Kong
sakinleri, genel olarak o dinin yaygın olduğu bölgelerden
gelmiştir.117
Hong Kong’daki beklenen yaşam süresi erkekler için 82,2 yıl, kadınlar
için ise 87,6 yıl;118 bu, dünyadaki en yüksek altıncı beklenen yaşam
süresidir.119 Hong Kong’daki önde gelen beş ölüm nedeni
kanser, zatürre, kalp
hastalığı, serebrovasküler
hastalık ve kazalardır.120 Hong
Kong’daki evrensel sağlık hizmeti
genel vergi geliriyle finanse edilir ve sağlık bakımı büyük oranda
devlet sübvansiyonlarıyla ödenir; ortalama olarak, sağlık masraflarının
%95’i hükûmet tarafından karşılanır.121
Genel bölge nüfusunun yaşlanmasının çalışmayan insanların sayısını
arttırmasıyla, Hong Kong’daki gelir eşitsizliği, egemenliğin
devredilmesinden beri artmıştır.122 2016 yılından önceki on yıl
içerisinde medyan hanehalkı gelirinin sürekli artmasına rağmen maaş
uçurumu yine yüksektir;123 gelir sahiplerinin 90. yüzdelik dilimi,
tüm gelirlerin %41’ini almaktadır.124 Hong Kong’da 109.657 kişi
başına bir milyarderin düşmesiyle dünyada kişi başına en çok sayıda
milyarder barındıran şehirlerden biridir.125 Artan eşitsizliği
azaltmaya yönelik hükûmet girişimlerine126 rağmen, gelir sahiplerinin
en üst %10’u arasındaki medyan gelir, en alt %10’unun 44
katıdır.127128
Ekonomi
Hong Kong’un kapitalist
karma hizmet
ekonomisi vardır. Düşük vergiler, pazara az
hükûmet müdahalesi ve yerleşik bir uluslararası finans pazarı, Hong Kong
ekonomisinin ana özelliklerini teşkil eder.129 Yaklaşık 373 milyar
Amerikan doları değerindeki nominal
GSYİH‘si ile dünyanın en büyük 35.
ekonomisidir.130
Hong Kong ekonomisi 1995 yılından beri The Heritage
Foundation‘ın hazırladığı ekonomik
özgürlük endeksinin en üst sırasında yer
alsa da,131132 bölgede nispeten yüksek seviyede ekonomik
eşitsizlik mevcuttur.133 Aralık 2018
Hong Kong Menkul Kıymetler
Borsası, 30,4 trilyon
Hong Kong doları (3,87 trilyon ABD doları) değerindeki piyasa
kapitalizasyonu ile dünyanın en büyük yedinci
menkul kıymetler
borsasıdır.134
2017 yılı itibarıyla Hong Kong, hem
ithalat hem de
ihracat açısından
dünyanın en büyük 10. ticari varlığıdır ve Hong Kong’un yaptığı mal
ticaretinin değeri, kendi gayri safi yurt içi hasılasından daha
fazladır.135136 Kargo hacminin yarısından fazlası yük aktarmaları
(yani Hong Kong’un içinden geçip başka yerlere giden kargo)ndan oluşur.
Çin anakarasından kaynaklanan ürünler, bu yük trafiğinin yaklaşık
%40’ını oluşturur.137 Şehrin konumu, dünyanın en işlek 7. konteyner
limanının138 ve uluslararası kargo açısından dünyanın en işlek
havalimanının139 dahil olduğu bir ulaşım ve lojistik altyapısının
kurulmasına olanak sağladı. Bölgenin en büyük ihracat pazarları Çin
anakarası ve Amerika Birleşik Devletleri’dir.140
Bölgede çok az doğal kaynak var; ekilebilir arazisi de çok azdır. Bu
nedenle Hong Kong, gıda ve hammaddelerinin çoğunu ithal etmektedir. Hong
Kong’daki gıda ürünlerinin %90’dan fazlası ve et ile pirinç ürünlerinin
neredeyse tümü Hong Kong’un dışından ithal edilir.141 Tarımsal
faaliyetler, GSYİH’nın %0,1’ini oluşturur ve premium gıda ve çiçek
çeşitlerinin yetiştirilmesinden oluşmaktadır.142
Koloni döneminin ikinci yarısı boyunca Asya’nın en büyük imalat
ekonomilerinden biri olmasına rağmen günümüz Hong Kong ekonomisinde
artık hizmet sektörü hakimdir. Bu sektör, ekonomik üretimin %92,7’sini
oluştururken, kamu sektörü yaklaşık %10’unu oluşturmaktadır.143 1961
ve 1997 arasında Hong Kong’un gayri safi yurt içi hasılası 180 kat
artarken, kişi başına düşen GSYİH 87 kat arttı.144145 Bölgenin Çin
anakarasıyla göreceli GSYİH’sı 1993’te %27’de zirve yaptı; anakara kendi
ekonomisini geliştirip liberalleştirdiği için bu pay, 2017’de yüzde üçün
altına düştü.146 Anakarada pazar serbestleştirme
reformlarının 1978 yılında uygulanmaya
başlamasından beri, Hong Kong’un Çin anakarası ile ekonomik ve
altyapısal entegrasyonu büyük oranda artmıştır. 1979’da sınır ötesi
tren hizmetinin yeniden
başlamasından bu yana, birçok demiryolu ve karayolu bağlantısı
geliştirildi ve inşa edildi; böylece bölgeler arası ticaret
kolaylaştırıldı.147148 2003’te Hong Kong ile Çin anakarası
arasında imzalanan ekonomik ortaklık
düzenlemesi,
her iki bölge arasındaki serbest ticaret politikasını resmileştirdi;
anlaşma uyarınca her iki yargı alanı, ticaret ve sınır ötesi yatırım
için geriye kalan engelleri kaldırma sözü verdi.149 Hong Kong’un
Makao ile girdiği benzer bir ekonomik ortaklık, her iki özel idari
bölgenin arasındaki ticaretin serbestleştirilmesini detaylar.150
Egemenliğin devrinden beri Çin şirketlerinin Hong Kong’daki etkinliği ve
görünürlüğü artmıştır. Anakara firmaları 1997 yılında Hang Seng
Endeksi değerinin yüzde beşini
oluştururken, artık günümüzde bu değerin yarısından fazlasını
oluşturmaktadır.151152
Anakara kendi ekonomisini liberalleştirirken, Hong Kong’un nakliyat
endüstrisi, Çin’in diğer limanlarının yoğun rekabetiyle yüz yüze geldi.
1997’de Çin’in ticari mallarının %50’si Hong Kong’un içinden geçti,
ancak 2015’te bu pay %13’e düştü.153 Bölgenin düşük vergileri, ortak
hukuk sistemi ve sivil servisi, Asya piyasalarında yer edinmek isteyen
yurt dışı firmaları çeker.154 Hong Kong, tüm Asya-Pasifik bölgesinde
şirket genel merkezlerinin sayısının en yüksek olduğu ikinci
şehirdir.155 Hong Kong Menkul Kıymetler Borsası’nın
Şanghay ve
Shenzhen borsalarıyla
kurduğu doğrudan bağlantılar sayesinde Hong Kong, Çin’e yönelik
doğrudan yabancı yatırımın bir
geçidi olarak işlev göstermektedir. Hong Kong, Çin anakarası haricinde
Renminbi’ye bağlı tahvillerin dağıtıldığı
ilk pazardır ve offshore Renminbi işleminin en
büyük merkezlerinden biridir.156
Hükûmet, günümüze dek ekonomide pasif bir rol oynamıştır. Koloni
hükûmetlerinde çok az sanayi politikası
mevcuttu, ticarete de neredeyse hiç sınırlama uygulanmadı. Savaş sonrası
dönemdeki hükûmetler, “pozitif müdahale
etmeme” (positive
non-interventionism)
doktrinine uyarınca doğrudan kaynak dağılımınıda bulunmaktan kasten uzak
durdu, zira bu tür aktif müdahalede bulunmanın ekonomik büyümeye zararlı
olduğu düşünülüyordu.157 1980’ler boyunca hizmet ekonomisine geçiş
yapıldığı zaman,158 o zamanki koloni hükûmetleri müdahaleci
politikalar uygulamaya başladı. Egemenliğin devri sonrasındaki
hükûmetlerse bu politikaları devam ettirdi ve genişletti; bu
politikaların kapsamında ihracat kredisi
garantileri, zorunlu emeklilik
planı (Mandatory Provident
Fund /
強制性公積金), asgari ücret, ayrımcılık
karşıtı yasalar ve devlet ipotek fonu gibi program ve inisyatifler
mevcuttur.159
Turizm, ekonominin büyük bir parçasıdır ve GSYİH’nın %5’ini teşkil
eder.160 2016 yılında, 26,6 milyon ziyaretçi, Hong Kong ekonomisine
258 milyar Hong Kong doları (32,9 milyar Amerikan doları) değerinde
katkıda bulundu; böylece Hong Kong, uluslararası turistlerin arasındaki
en popüler 14. varış noktasıdır.
En yakın rekabetçisi olan Makao’dan %70 oranında daha fazla ziyaretçi
buyurmasıyla Hong Kong, turistlerin arasındaki en popüler Çin
şehridir.161 Şehirde yaşayan yabancı profesyoneller için dünyadaki en
pahalı şehirlerden biri.162163
Ulaşım
Hong Kong son derece gelişmiş, sofistike bir ulaşım ağına ve dünyanın en
yüksek toplu taşıma kullanım oranına sahiptir: günlük gezilerin 90’ından
fazlası toplu taşıma araçlarında yapılmaktadır.164Octopus
kartı adında bir
temassız akıllı
ödeme kartı demiryolları, otobüsler ve
feribotlarda geçerlidir ve çoğu perakende mağazada da bir ödeme yöntemi
olarak kabul edilir.165
Mass Transit Railway (MTR), Hong Kong
çapındaki 93 metro istasyonunu birbiriyle bağlayan
geniş kapsamlı bir yolcu demiryolu ağıdır.166 Beş milyondan fazla
günlük kullanıcısıyla bu sistem, şehirdeki tüm toplu taşıma yolcularının
%41’ine hizmet etmektedir167 ve %99,9 dakiklik oranına
sahiptir.168
Hong Kong Uluslararası
Havalimanı, şehrin ana
havalimanıdır. Bu havalimanında uçuş işleten 100’den fazla havayolu
şirketi mevcuttur; bayrak taşıyıcı şirket
Cathay Pacific, Hong Kong
Airlines, bölgesel hizmette bulunan
Cathay Dragon, düşük bütçeli şirket HK
Express ve kargo şirketi Air Hong
Kong, Hong Kong’un yerel havayolu
şirketlerinin arasındadır.169 Yolcu trafiği açısından dünyanın en
işlek 8.
havalimanı170
ve dünyada en çok hava
kargosunun
geçtiği havalimanıdır.171
Kültür
Hong Kong kültürü, Doğu ile
Batı‘nın bir karışımı olarak nitelendirilir.
Aile ve eğitimin odaklanıldığı geleneksel Çin değerleri, ekonomik
özgürlük ve hukuk devleti gibi Batı ülküleriyle bir araya gelir.172
Nüfusun büyük çoğunluğu etnik Çinlilerden oluşsa da Hong Kong, kendine
özgü bir kimlik geliştirmiştir. Uzun zaman koloni yönetimi altında
olmasından ve ekonomisi, toplumu ve kültüründeki gelişme hızının
farklılığından dolayı Çin anakarasından ıraksamıştır. Ana akım kültür,
Çin’in birçok farklı yerinden gelmiş göçmenlerden kaynaklanır. Bu da
Britanya tarzı eğitim, ayrı bir siyasi sistem ve bölgenin 20. yüzyılın
ikincisi yarısında yaşadığı hızlı gelişme tarafından
etkilenmiştir.173174 O dönemdeki göçmenlerin çoğu, yoksulluk ve
savaştan kaçıyordu; bu da zenginliğe dair tutumları yansıtır; Hong
Kongluların arasında öz imge ve karar vermeyi maddi çıkarlarla bağlama
eğilimi mevcuttur.175176 Hong Kong üzerindeki egemenliğin
devrinden beri, sakinlerin arasındaki yerel kimlik hissi büyük oranda
artmıştır: nüfusun %53’ü kendini “Hong Konglu”, %11’i ise kendini
“Çinli” olarak tanımlar. Nüfusun geri kalan kısmı ise farklı karma
kimlikler benimser; ör. %23’ü kendini “Çin’de yaşayan Hong Konglu”,
%12’si ise kendini “Hong Kong’da yaşayan Çinli” olarak görür.177
Aile onuru, aileye
saygı ve erkek çocukların tercih edilmesi gibi
geleneksel Çin aile değerleri yaygındır.178Nükleer
aile, en yaygın ev yapısıdır, ancak çok
nesilli veya geniş ailelere rastlamak olağandışı sayılmaz.179Feng
shui gibi manevi kavramlara uyulur; büyük
ölçekli inşaat projelerinde uygun bina konumlandırması ve yerleşimi
sağlamak için genellikle feng shui alanında uzman danışmanlar işe
alınır. Bir işletmenin feng shui’ye bağlılık derecesinin, bu işletmenin
başarısını belirlediğine inanılmaktadır.180 Kötü ruhları kovmak için
düzenli olarak bagua aynaları kullanılır,181 ve
binalardaki dördüncü kat için “4” rakamının yerine başka bir rakamın
kullanılması yaygın bir fenomendir,182 zira bu
numaranın Kantoncadaki sesi (四, sei3), “ölüm” anlamına gelen başka
bir kelime (死, sei2)ye çok benzer.183
Hongkong Mutfağı
Hong Kong’da yemek, bölgenin yabancı etkilere maruz kalmasına ve
sakinlerinin çeşitli kökenlerine rağmen öncelikle Kanton mutfağına
dayanmaktadır. Pirinç temel besindir ve genellikle diğer yemeklerle
birlikte sade olarak servis edilir. Malzemelerin tazeliği vurgulanır.
Ana yemek genellikle pirinç veya
erişte ile servis edilir.
**,dimsum, köpekbalığı yüzgeci
çorbası,**veya ay
keki gibi pek çok Hong Kong spesiyalitesi Kanton
kökenlidir.
Kümes hayvanları ve deniz ürünleri genellikle ıslak pazarlarda canlı
olarak satılır ve malzemeler mümkün olduğunca çabuk kullanılır.
Beş günlük öğün vardır: kahvaltı, öğle yemeği, ikindi çayı, akşam yemeği
ve siu yeh. Yum cha’nın (brunch) bir parçası olan Dim sum aile ve
arkadaşlarla dışarıda yemek yeme geleneğidir.
Yemekler arasında congee, cha siu bao, siu yuk, yumurtalı tartlar ve
mangolu puding bulunur. Batı yemeklerinin yerel versiyonları cha chaan
teng’de (hızlı, rahat restoranlar) servis edilir. Ortak cha chaan teng
menü öğeleri arasında çorbada makarna, derin yağda kızartılmış Fransız
tostu ve Hong Kong tarzı sütlü çay bulunur.
Restoran coğrafyası oldukça uluslararasıdır,
Çin’in tüm bölgelerinden spesiyalitelerin yanı sıra çok sayıda
Japon, Kore,
Hint, Güneydoğu Asya ve Avrupa Doğu-batıya
kadar restoranlar füzyon mutfak vardır. Hong
Kong aynı zamanda uzmanlar arasında bir mutfak cenneti olarak kabul
edilir çünkü çok sayıda üst düzey uluslararası mutfak çok küçük bir
alanda bulunabilir. Batılı fast food ve
kahvehane zincirlerinin yerel yemek kültürü üzerindeki büyük etkisi de
açıktır.
HK SSP 深水埗 Sham Shui Po 桂林街 Kweilin Street 鴨寮街 Apliu Street
Nov-2013 茶餐廳 restaurant Cha chaan teng Welcome sign.JPG|cha chaan
teng ‘in girişi HK Sai Ying Pun evening
Second Street shop Thai restaurant Aug-2012.JPG|Hong Kong’da Tayland
restoranı
Hongkongstreetfood-feb8-2005.jpg|Hong Kong’da sokak
yemekleri New Wan Chai Market Interior
201408.jpg|Kapalı çarşı Typical restaurant
in Hong Kong.jpg|Çin Lokantası
Sichuan food.JPG|Bir Hong Kong restoranında Sichuan
Mutfağı HK Hotpot foods Dec-2013
Ingredients 蟶子 Solenidae 蟹 Crabs 蝦 Prawn 雞肉腸仔 Sausage n 魚旦
Fishballs.jpg|Çin fondüsü için Balık
topları ve deniz
ürünleri
Ayrıca bakınız
Dipnot
Referans ve kaynaklar
Kaynakça
Bibliyografya
Basılı kaynaklar
Mevzuat ve içtihat
Akademik yayınlar
Kurumsal raporlar
Gazete ve dergi makaleleri
Web siteleri
Orijinal kaynak: hong kong. Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Yorum